Ambliopia - zespół leniwego oka

Ambliopia zwana także zespołem leniwego oka, polega na braku synchronizacji w relacji oko - mózg i może dotknąć dzieci w różnym wieku. Dzieci z ambliopią posiadają zazwyczaj dobrze wykształcony wzrok w jednym oku i niedowidzenie w drugim. Zespół leniwego oka jest także często przypadkowo diagnozowany w późniejszym wieku. Wynika to z faktu, że ambliopia dotyka dzieci już od czasów niemowlęctwa i dziecko przyzwyczaja się do niedowidzenia i uczy się z nim funkcjonować. Problemy z tego wynikające pojawiają się zazwyczaj na późniejszym etapie - w szkole i przedszkolu, kiedy obserwowanie tablicy szkolnej lub innych materiałów dydaktycznych zaczyna być dla dziecka kłopotliwe. Niedowidzenie, może więc być przyczyną rzekomej niezdarności i „złych wyników" w nauce. Jednakże, w przypadku wczesnego wykrycia ambliopii - wdrożenie wczesnego leczenia okulistycznego może być niezwykle skuteczne i dobrze rokujące.

   

Mózg dziecka stale się rozwija, dlatego uzyskanie fachowej pomocy na wcześniejszym etapie jest skuteczniejsze w dalszym leczeniu i przynosi większe korzyści niż na późniejszym etapie rozwoju. Nieleczona ambliopia może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Dzieje się tak dlatego, że mózg z czasem zaczyna coraz bardziej ignorować obrazy widziane przez gorzej widzące oko, w efekcie czego staje się ono coraz słabsze, co z kolei może doprowadzić do pogorszenia się wzroku.

 

Spis treści:

1. Przyczyny ambliopii
2. Pierwsze symptomy ambliopii
3. Metody leczenia ambliopii
   • Leczenie specjalnymi plastrami na oko
   • Leczenie kroplami z atropiną
   • Operacja
4. Jak ważne jest szybkie wykrycie zespołu leniwego oka?

 

Przyczyny ambliopii

Istnieje wiele przyczyn, które można uznać za powstanie zespołu leniwego oka. Za pierwszą z nich można uznać chorobę zezową. W tym stanie, jedno lub oboje oczu kierują się na zewnątrz lub do wewnątrz, w górę lub w dół, co może spowodować dominację któregoś z nich, a drugie doprowadzić do niedowidzenia. Wynika to z faktu, że słabsze oko nie skupia się prawidłowo na danym obrazie i mózg ignoruje jego sygnał, co ostatecznie prowadzi do wyżej wymienionych skutków.

Jednak nie wszystkie dzieci z niedowidzeniem będą miały zeza. W rzeczywistości większość z nich nie posiada takiego objawu - tym trudniejsze jest zorientowanie się, że dziecko nie widzi w sposób prawidłowy. Jeżeli tak jest, niedowidzenie może wynikać wtedy z anatomicznego lub strukturalnego problemu, który zakłóca lub blokuje widzenie, np. opadającą powiekę lub zaćmę.

Innymi przyczynami niedowidzenia może być nadwzroczność, krótkowzroczność lub duży astygmatyzm. Te problemy sprawiają, że odbierany przez oko obraz jest zamazany. Mózg odbierając niedokładny obraz przekazywany przez oko, z biegiem czasu zaczyna skupiać się wyłącznie na odbiorze informacji zdrowego oka, co powoduje postępowanie ambliopii. Genetyka również odgrywa kluczową rolę i nie pozostaje bez znaczenia podczas stawiania diagnozy. Zespół leniwego oka jest bardzo często wadą dziedziczną. Można także zaobserwować tendencję do jej wystąpienia u wcześniaków i dzieci, które posiadają opóźnienia w rozwoju.

 

Pierwsze symptomy ambliopii

Większość dzieci z niedowidzeniem nie skarży się na problemy ze wzrokiem. Z biegiem czasu przyzwyczajają się one do dobrego widzenia w jednym oku i słabego widzenia w drugim – po prostu nie wiedzą, że nie widzą prawidłowo. Często dopiero rodzic lub nauczyciel może zaobserwować, że dziecko boryka się z problemem wzroku. Symptomami takiego stanu mogą być:

• przekrwione oczy,
• częste mrużenie oczu,
• przechylanie i nachylanie głowy, aby lepiej widzieć.

Niektóre dzieci mają także słabą percepcję przestrzenną - trudności z widzeniem trójwymiarowym (mogą być diagnozowane w teście Langa). Regularne badania przesiewowe u okulisty są ważną częścią znajdowania problemów u dzieci. Więcej symptomów świadczących o nieprawidłowym kształtowaniu się narządu wzroku opisano w artykule - Jak wykryć nieprawidłowości widzenia u dziecka?

 

Metody leczenia ambliopii

Najskuteczniejszą metodą diagnostyki są regularne badania przesiewowe. Leczenie niedowidzenia wiąże się ze zmuszaniem mózgu do zwracania uwagi na obrazy pochodzące z niedowidzącego lub słabszego oka, dzięki czemu widzenie w tym oku staje się silniejsze. Odbywa się to za pomocą okularów, kropli do oczu, zasłaniania zdrowego oka na określoną przez okulistę liczbę godzin. Okulary korekcyjne są zazwyczaj zalecane, gdy niedowidzenie jest powodowane przez poważne błędy refrakcyjne lub anizometropię, a więc stan w którym jedno oko widzi wyraźniej niż drugie.

 

Leczenie specjalnymi plastrami na oko

W wielu przypadkach dzieci z niedowidzeniem muszą nosić opaskę lub specjalne plastry na zdrowe oko. Opaska jest noszona zazwyczaj przez 2-6 godzin dziennie podczas jego codziennej aktywności. Niestety takie rozwiązanie jest często udręką dla rodziców. Ciężko jest wyrobić w dziecku nawyk nie zdejmowania opaski lub plastra. Wymaga to sporo czasu i cierpliwości obu stron.

 

Leczenie kroplami z atropiną

W przypadku, w którym noszenie opaski nie przynosi pożądanego efektu lub z innych powodów nie jest możliwe, lekarz może zalecić stosowanie atropiny. Działanie kropli z atropiną przypomina zaklejanie oka, ponieważ „wyłącza” i zaciera ostrość widzenia w zdrowym oku, zmuszając tym samym oko z wadą do intensywnej pracy.

 

Operacja

Jeżeli leczenie za pomocą okularów, opasek i kropli z atropiną nie poprawia widzenia, lekarz może rozważyć skierowanie dziecka, w przypadku zeza na operację mięśni oka. Interwencja chirurgiczna może być też zalecona przy opadającej powiece lub zaćmie, które przeszkadzają w prawidłowym postrzeganiu świata. Polega ona na rozluźnieniu lub ściśnięciu mięśni powodujących powstawanie zeza, który jest efektem zespołu leniwego oka. Zabieg ten nie jest bardzo inwazyjny, dziecko zazwyczaj już parę godzin po ingerencji chirurga może wyjść do domu.

 

Jak ważne jest szybkie wykrycie zespołu leniwego oka?

Wzrok dziecka osiąga dojrzałość po ukończeniu przez dziecko ósmego roku życia. Po tym czasie, problemy z widzeniem mogą być trudniejsze do wyleczenia. Im wcześniej niedowidzenie wiążące się z zespołem leniwego oka zostanie zdiagnozowane i leczone, tym większe szanse na poprawę widzenia i uniknięcie trwałej utraty wzroku.