Czym jest różnowzroczność i jak ją korygować?

Różnowzroczność (anizometropia) jest to jedna z wad optycznych dotyczących obydwóch gałek ocznych. Obraz obserwowanego obiektu powstaje na siatkówce oka prawego w innej odległości niż na siatkówce oka lewego, przez co występuje zauważalna różnica między ostrością widzenia dla oka prawego i lewego. Tego rodzaju różnice utrudniają mózgowi interpretację informacji wysyłanych przez oczy, ponieważ wydają się mieć różne wielkości [1].

   

Spis treści:

1. Jak powstaje anizometropia?
2. Jakie są rodzaje różnowzroczności?
3. Wpływ różnowzroczności na astenopię
4. Negatywne skutki korekcji różnowzroczności
5. Jak często występuje różnowzroczność?
6. Jak rozpoznać różnowzroczność?
7. Jak zatem korygować różnowzroczność?
   • Soczewki kontaktowe w korekcji różnowzroczności
8. Podsumowanie

 

Jak powstaje anizometropia?

 

Anizometropia może wpływać na sposób widzenia, przez co będzie wymagać korekty. Osoby z tą wadą, szczególnie dzieci, nie są w stanie używać obydwu oczu jednocześnie, ponieważ nie są one ze sobą w równowadze. Utrudnia to rozwój widzenia przestrzennego i może doprowadzić do tzw. “leniwego oka” czyli stanu w którym oko o gorszej ostrości jest “zaniedbywane” przez mózg. W najgorszych przypadkach “leniwe oko” może przejść w stan zeza [2,3]. Wracając do tematu, anizometropia powstaje z powodu różnicy refrakcji między dwoma oczami, co może być wywołane różnymi czynnikami, zarówno wrodzonymi jak i nabytymi (operacje, urazy, choroby).

 

Jakie są rodzaje różnowzroczności?

 

Dla ułatwienia, skupimy się na jednym z wielu kryteriów podziału różnowzroczności, podzielimy ją na:

• anizometropię refrakcyjną,
• anizometropię osiową.

W warunkach fizjologicznych obraz obserwowanego obiektu jest skupiany przez układ optyczny oka (rogówka, ciecz wodnista,soczewka, ciało szkliste) na siatkówce. Każde oddalenie tego obrazu od siatkówki będzie powodować mniej lub bardziej zamazane widzenie. W przypadku różnowzroczności refrakcyjnej promienie skupiane są przez (najczęściej) rogówkę z różną siłą w co najmniej jednym przekroju (pamiętajmy o astygmatyzmie). Otrzymany obraz będzie padał w różnych odległościach od siatkówki, przez co w jednym oku będziemy widzieć lepiej, w drugim gorzej [4].

A co jeżeli mamy porównywalne moce rogówek oczu, a obraz i tak jest różny? Wtedy możemy mówić o anizometropii osiowej, czyli stanie w którym gałki oczne są różnej długości. Promienie skupiają się w tej samej odległości od rogówek, ale w różnej od tej najważniejszej matrycy, czyli siatkówki.

 

Wpływ różnowzroczności na astenopię

 

Bardzo często osoby z różnowzrocznością skarżą się na astenopię, a więc subiektywne uczucie osłabienia oczu [5]. Dzieje się tak, ponieważ kora mózgowa, do której docierają informacje z oka prawego oraz lewego, wykrywa pewnego rodzaju nieścisłość i nie jest w stanie bezwysiłkowo stworzyć jednego wrażenia wzrokowego. W zależności od plastyczności naszego mózgu takie “błędy” mogą być bardziej lub mniej odczuwalne [10].

Kora wzrokowa wymaga określonych i w pewnym zakresie zgodnych sygnałów, pochodzących z siatkówek obojga oczu. Tylko wtedy może zachodzić fuzja (połączenia) obrazów. Najpierw powinna pojawić się fuzja motoryczna. Oznacza to, że gałki oczne, za pomocą mięśni gałkoruchowych, ustawiają się tak, że obrazy w oku prawym i lewym trafiają na sensoryczną powierzchnię siatkówek w sposób równy. Jeżeli ten warunek jest spełniony, wtedy dochodzi do pobudzenia obszarów korespondencyjnych siatkówki. Są to miejsca na które są na siebie nakładane podczas fuzji sensorycznej w korze mózgowej, dzięki czemu powstaje nam jedno wrażenie wzrokowe.

Wiadomym jest, że im dalej obraz pada od centralnego obszaru siatkówki (dołeczek), tym obraz przekazywany przez siatkówkę jest mniej ostry. W przypadku różnowzroczności, fuzja motoryczna nie jest w stanie spowodować równego odwzorowania obrazów na siatkówce. Jeżeli jednak różnice nie są zbyt duże, to połączenie tych obrazów jest dokonywane za pomocą fuzji sensorycznej. W przypadku dużych różnic możemy spodziewać się, że składanie obrazu wykroczy poza psychologiczną możliwość danego pacjenta i pogorszy jego widzenie stereoskopowe (przestrzenne) [11].

 

Negatywne skutki korekcji różnowzroczności

 

Niepożądanymi skutkami wynikającymi ze sposobu korygowania różnowzroczności może być różny wysiłek akomodacyjny oraz działania pryzmatyczne soczewek korygujących. Często są to elementy zaniedbywane podczas doboru korekcji, przez co mogą być kolejnymi czynnikami powodującymi objawy astenopii. W przypadku pacjentów nadwzrocznych, wzrost wady do dali jest generowany przez wysiłek akomodacyjny, gdy oko zaczyna pracować w bliskich odległościach.

Odwrotna sytuacja dotyczy wady osób krótkowzrocznych. Rozpatrując różnowzroczność możemy stwierdzić, że pomimo skorygowania w sposób pełny, podczas pracy w bliży dojdzie do pewnych nieścisłości. Wskutek różnic mocy optycznych każde oko będzie wymagało innego wysiłku akomodacyjnego. Efekt ten jest większy w przypadku korekcji soczewkami dodatnimi, a mniejszy w soczewkach ujemnych (nawet dla tej samej różnicy w mocach optycznych korekcji) [5,6].

Rozpatrując drugi, niepożądany skutek, należy przypomnieć sobie o tym, że każda soczewka okularowa zawiera tzw. punkty optyczne, czyli miejsca, w których soczewka nie zniekształca obrazu (jedynie powiększa lub pomniejsza) [7]. Im dalej od tego punktu (najczęściej im dalej od centralnej części soczewki) tym obraz jest bardziej zniekształcony, przesunięty i rozmazany. Jednocześnie, im większa moc soczewki okularowej tym jest mniej punktów optycznych, a co za tym idzie - w przypadku różnowzroczności oko o większej wadzie wzroku, będzie miało mniejsze pole dobrego widzenia. Duże różnice pomiędzy tymi zniekształceniami będą bardzo wyraźne przy patrzeniu innym niż centralne. Dlatego oko o większej wadzie wzroku będzie musiało wykonać większy wysiłek przy nastawianiu się do obserwacji [1].

 

Jak często występuje różnowzroczność?

 

Znaczna różnowzroczność nie jest jednak zbyt popularnym zjawiskiem. Nie dotyczy ona dużej części społeczeństwa, jednak każdy specjalista może śmiało stwierdzić, że można się z nią spotkać dość często w warunkach gabinetowych lub klinicznych. Oszacowanie liczby osób z anizometropią jest dosyć ciężkie ponieważ trudno jest znaleźć trafne kryteria. Według literatury o znacznej anizometropii mówimy w przypadku oczu o różnicy wady na poziomie 1 Dioptrii (według Według Williama J. Benjamina ) [8]. Natomiast w przypadku pracy Bolesława Kędzi [9] różnowzroczność można podzielić na niską (różnica do 2 Dioptrii) oraz wysoką (powyżej 2 Dioptrii).

Dane dotyczące występowania różnowzroczności, które zostały opisane w literaturze, są bardzo zróżnicowane. Wynika to z tego, że autorzy pracują na różnych kryteriach, a wyniki badań nie dotyczą takich samych grup pacjentów. W “Borish`s Clinical Refraction” [8], na podstawie badań różnych autorów, oszacowano częstości występowania anizometropii. “I tak: De Vires (1985) określił występowanie anizometropii na 4,7%, przy wartościach co najmniej 2 dptr, jako wartość sferyczną lub cylindryczną. Dobson (1981) oraz Fulton (1980) ocenili występowania anizometropii na 1% do 2%. Abrahamson (1990) oraz Ingram (1979) u jednorocznych dzieci oszacowali, że występuje ona w 2,7% i 11% (o wartości 1 dptr lub więcej). Hirsh (1967) podaje, że znalazł u 2,5% 19-latków różnicę 1dptr lub większą” [1]. Podobne rozbieżności podaje wielu innych badaczy, natomiast jest pewna powtarzalność - dane mieszczą się w przedziale między 1% a 10% badanych.

Wnioskować można, że częstsze występowanie różnowzroczności dotyczy szczególnie osób urodzonych przedwcześnie lub z patologiami układu wzrokowego takich jak stwardnienie jądrowe lub stan po operacji zaćmy (z zastosowaniem pseudofakii). Niestety zwykle problem anizometropii u osób zdrowych zostaje zauważony dopiero wtedy, gdy powoduje ona odczuwalne dolegliwości. U dzieci może objawiać się przez zeza, ruchy nastawcze czy różnice w szparze powiekowej.

 

Jak rozpoznać różnowzroczność?

 

Podczas badania pacjenta obarczonego anizometropią poza standardową procedurą optometryczną, specjalista powinien porównać wielkość obrazów nasiatkówkowych przy pełnej korekcji, wynikającej z badania refrakcji. Jeśli podczas takiego badania zostaną stwierdzone różnice, należy określić możliwości adaptacyjne pacjenta lub rozważyć wprowadzenie korekcji tymczasowej. Procedury określania wady wzroku/wady refrakcji powinny być przeprowadzone oddzielnie dla każdego oka, a następnie powinno dojść do zrównoważenia bodźca do akomodacji. Ponadto specjalista sprawdza możliwości akomodacyjne oraz ostrości przy pracy w bliskich odległościach jedno i obuocznie [12].

 

Jak zatem korygować różnowzroczność?

 

Możemy zastosować korekcję okularową z soczewkami indeksowanymi (min. 1,6), aby zminimalizować różnicę w grubości i wadze szkła, przez co efekt zmniejszonych/powiększonych oczu będzie mniejszy. Ponadto efekt pryzmatyczny będzie mniejszy, jeżeli zbliżymy do siebie grubość szkieł. Niestety dalej pozostaje nam do rozważenia kwestia wysiłku akomodacyjnego, widzenia przestrzennego oraz sama wygoda naszego pacjenta.

Należy pamiętać, że podczas korygowania wad wzroku za pomocą standardowych soczewek okularowych, powstają ostre obrazy na siatkówkach obu oczy jednakże w przypadku różnowzroczności refrakcyjnej, będą się one różniły wielkością. W takiej sytuacji lepiej jest zastosować u pacjentów soczewki kontaktowe. Dzięki zastosowaniu takiej metody zlikwidujemy przestrzeń pomiędzy soczewką, a rogówką, czyli elementem wpływającym w dużej mierze na zaistniałą różnicę w obrazach. Z całą pewnością takie działanie spowoduje lepszą ostrość wzroku oraz poprawienie widzenia przestrzennego.

 

Dobierz soczewki kontaktowe do korekcji różnowzroczności refrakcyjnej:

   

Niestety, w przypadku pacjentów o różnowzroczności osiowej, zastosowanie soczewek kontaktowych może dać zjawisko odwrotne. Oczy, których długość różnią się od siebie w sposób znaczny, po zastosowaniu soczewek, będą otrzymywały różne obrazy nasiatkówkowe, przez co percepcja będzie znacznie gorsza. W takich sytuacjach korygujemy soczewkami okularowymi w taki sposób, aby dopasować odległość rogówki od soczewki i w ten sposób stworzyć swojego rodzaju “układ lunetowy” oczu [1,8]. W ten sposób można częściowo zniwelować problem, co da nam zamierzony efekt.

 

Podsumowanie

 

Podsumowując, różnowzroczność wcale nie jest taką błahą i łatwą do skorygowania wadą. Czasami bywa tak, że specjalista musi się zagłębić w problem, aby znaleźć rozwiązanie wygodne dla pacjenta. Złożoność wady może przekładać się na trudności w codziennym funkcjonowaniu, przez co obowiązkiem specjalisty jest również zastosowanie typu korekcji w zależności od poszczególnych przypadków. Należy również pamiętać, że każdy pacjent jest rozpatrywany indywidualnie i może dojść do takiej sytuacji, gdzie zastosowanie wybranej metody wyrównania obrazów nasiatkówkowych może dać inny efekt niż przewiduje to literatura. Każda z opisanych lub wspomnianych metod może nieść ze sobą odpowiednie korzyści, nie każdą można jednak zastosować we wszystkich przypadkach.