Spazm akomodacyjny to przewlekła dysfunkcja mechanizmu akomodacji spowodowana zaburzeniami pracy soczewki wywołanymi nadmiernym kurczeniem się mięśnia rzęskowego. Charakteryzuje się nadmierną konwergencją, zwężeniem źrenic oraz pseudokrótkowzrocznością (tzw. spazm triady bliży: akomodacja, konwergencja, zwężenie źrenicy). Wszystkie elementy triady powinny zachodzić w określonej wzajemnej zależności i być zrównoważone (odpowiednia odpowiedź akomodacyjna i konwergencyjna). W spazmie akomodacji odpowiedź akomodacyjna jest zbyt duża w stosunku do bodźca akomodacyjnego i powoduje zaburzenia widzenia obuocznego.
W większości przypadków przyczyny spazmu mają charakter funkcjonalny.
Spazm akomodacyjny objawia się permanentnym i automatycznym skurczem mięśnia rzęskowego i mięśni prostych przyśrodkowych, nieadekwatnym do odległości z jakiej przedmiot jest obserwowany, co w efekcie prowadzi do:
Dodatkowo w spazmie akomodacji podczas wykonywania badań okulistycznych ma miejsce utrudniająca pomiary duża zmienność widzenia. Uważa się, że w wyniku przedłużającego się wysiłku akomodacyjnego mięsień rzęskowy zwiększa swoje napięcie do takiego punktu, w którym całkowite jego rozluźnienie podczas próby patrzenia w dal staje się niemożliwe. U osób miarowych (nieobarczonych wadą wzroku) spazm akomodacyjny po długotrwałej pracy z bliska może wywoływać pozorną krótkowzroczność, powodując nieostre widzenie dalekie, które ustępuje po kilku minutach. Krótkowzroczność pozorna jest odwracalną postacią krótkowzroczności. Wielkość możliwej do odwrócenia krótkowzroczności pozornej wynosi nie więcej niż ok 1 D. Pomimo że krótkowzroczność może początkowo rozwijać się jako krótkowzroczność pozorna, po upływie określonego czasu stan ten przestaje być odwracalny i ostatecznie prowadzi do wzrostu długości osiowej gałki ocznej.
Podejrzewając występowanie spazmu akomodacyjnego konieczne jest przeprowadzenie:
W leczeniu spazmu akomodacji bardzo istotne jest właściwe określenie jego przyczyn i wykluczenie ewentualnych zmian chorobowych. Konieczne jest korygowanie wad refrakcji, nawet niewielkiej nadwzroczności czy astygmatyzmu lub stosowanie korekcji wspierającej akomodację tylko do bliży.
Bardzo istotna jest też właściwa higiena narządu wzroku i zmiana nieprawidłowych nawyków wzrokowych. Zaleca się:
Akomodację można ćwiczyć m.in. metodą skokową za pomocą tablic Harta oraz stosując flippery akomodacyjne.
Tablice Harta to plansze (do dali i bliży) z umieszczonymi odpowiednio optotypami. Ćwiczenia z ich zastosowaniem mają na celu przede wszystkim rozwój zdolności do adekwatnego i szybkiego wyszukiwania odpowiednich znaków, ćwiczenia dokładności i sprawności akomodacji. Polegają na czytaniu wskazanych liter naprzemiennie z daleka i bliska, co usprawnia akomodację oraz ruchy sakadowe. Ćwiczenie mogą być wykonywane jedno i obuocznie.
Tablice Harta
źródło - Bernell.com
Flippery to dwie pary soczewek sferycznych dodatnich i ujemnych oprawione we wspólnej rączce. Są wykorzystywane w przypadku trudności z dostosowaniem akomodacji., służą do ćwiczeń rozluźniających i napinających akomodację. Mogą być stosowane zarówno jedno i obuocznie. Zaleca się rozpoczęcie ćwiczeń od najsłabszych mocy tj. flipperów +0,50/-0,50 DS.
Flippery akomodacyjne
źródło - Bernell.com
Oprócz zastosowania terapeutycznego flippery, mogą służyć do celów diagnostycznych, głównie do oceny elastyczności akomodacji. Miarą tej sprawności jest ilość cykli (zmian soczewek +/-) na minutę podczas, których osiągnięto wyraźne widzenie. 11 cykli na minutę to sugerowana norma w warunkach widzenia obuocznego. Z uwagi na istnienie wielu rodzajów flipperów (np. pryzmatyczne, anaglificzne) ich zastosowanie może być różnorakie.
Terapia ortoptyczna koncentruje się na usprawnianiu akomodacji i poprawie widzenia obuocznego poprzez zastosowanie różnych instrumentów: bardzo prostych, takich jak np.: dwa długopisy lub dwa palce ustawione jeden za drugim, koraliki na sznurku (tzw. sznurek Brocka) - wykorzystujące zjawisko dwojenia fizjologicznego, służące do ćwiczeń świadomej konwergencji czy dywergencji; poprzez tranglify, wektogramy, filtry barwne, flipery: soczewkowe, pryzmatyczne, polaryzacyjne, barwne, czy różnego rodzaju stereoskopy, cheiroskopy, „linijki aperturowe” itp., aż po programy komputerowe.
Proces leczenia może być długotrwały (od kilku miesięcy do roku) i wymagać niekiedy zastosowania leczenia farmakologicznego (atropinizacja) u pacjentów, u których nie odnotowano poprawy mimo stosowania okularów i odpowiedniej terapii ortoptycznej. Z tego powodu zaleca się by w trakcie leczenia pacjent był pod ścisłą kontrolą lekarza okulisty i ortoptysty (na początku terapii wizyty kontrolne co ok. 1 miesiąc). Bardzo istotne jest też monitorowanie stanu widzenia obuocznego poprzez wykonywanie badań ortoptycznych po każdej serii ćwiczeń.
Akomodacja (nastawność oka) - dostosowuje oko do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Jest to możliwe dzięki zmianie kształtu soczewki. Elastyczna soczewka pod wpływem działania wewnątrzgałkowych mięśni rzęskowych zmienia swój kształt. Gdy patrzymy na bliskie odległości skurcz mięśnia rzęskowego sprawia, że soczewka staje się bardziej wypukła i zwiększa swoją moc optyczną. Patrząc w dal mięsień rzęskowy rozluźnia się, a soczewka staje się bardziej płaska. Zmiana krzywizny soczewki powoduje zmianę jej ogniskowej, co łączy się ze zmianą jej zdolności skupiającej.
Konwergencja - symetryczny zbieżny ruch obu gałek ocznych w płaszczyźnie poziomej, prowadzący do obuocznej fiksacji oglądanego przedmiotu. Inaczej, to zdolność oczu do śledzenia obserwowanego przedmiotu poprzez zmianę położenia gałek ocznych. Dzięki temu zjawisku człowiek może określać swoją odległość od przedmiotu.
Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Masz problemy ze wzrokiem? Skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.
Realizacja - zespół optometrystów Szkla.com.
źródła informacji: