Opadanie powieki (ptoza) - przyczyny i leczenie

Ptoza jest zaburzeniem, które charakteryzuje się opadaniem górnej powieki jednego lub obojga oczu. Opadanie powieki może być ledwie zauważalne lub pokrywać prawie całą gałkę oczną, w efekcie prowadząc do problemów z widzeniem. Zaburzenie to może występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, chociaż statystycznie częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem.

   

Spis treści:

1. Objawy opadania powieki (ptozy)
2. Przyczyny opadania powieki (ptozy)
   • Przyczyny strukturalne
   • Zmniejszona aktywność układu współczulnego
   • Przyczyny mięśniowe i nerwowo-mięśniowe
   • Przyczyny związane z ośrodkowym układem nerwowym
   • Wrodzone opadanie powieki
3. Leczenie opadania powieki (ptozy)

 

Objawy opadania powieki (ptozy)

 

Opadanie powieki lub obu powiek jest najbardziej oczywistym objawem ptozy. W przypadkach, kiedy jest ono duże, może dojść do zaburzeń widzenia. Początkowo, gdy powieka nie pokrywa dużej części gałki ocznej i nie zasłania źrenicy, jest to przede wszystkim defekt kosmetyczny. Z czasem jednak, jeśli powieka zacznie przesłaniać otwór źreniczny, może dojść do niedowidzenia, utrudniającego codzienne funkcjonowanie. Osoby, które cierpią na zaawansowaną postać ptozy, aby zobaczyć obraz spod opadniętej powieki, muszą kilkakrotnie podnieść brwi lub przechylić głowę do tyłu.

Należy zaznaczyć, że czasem zmiany w wyglądzie i położeniu powiek mogą zachodzić niepostrzeżenie latami. Jeśli jednak podejrzewamy u siebie występowanie ptozy, to warto porównać zdjęcia swojej twarzy - aktualne i sprzed kilku lat. Jeśli naturalna pozycja powieki zmieniła się, to należy zgłosić się do okulisty.

 

Przyczyny opadania powieki (ptozy)

 

Istnieje kilka różnych przyczyn opadania powieki. Najczęściej spotykane są te związane bezpośrednio ze starzeniem się organizmu.

 

Przyczyny strukturalne

 

W tej grupie znajdują się najczęstsze przyczyny ptozy. Na pierwszy plan wysuwa się dysfunkcja mięśnia dźwigacza powieki górnej, która w dużym stopniu związana jest z wiekiem i osłabieniem siły tego mięśnia. Jest to najczęstsza przyczyna, lecz do uszkodzenia mięśnia dźwigacza powieki górnej może dojść także np. w wyniku powikłań po operacjach przeprowadzonych na oku lub po urazach. Innym czynnikiem ryzyka jest również noszenie tzw. „twardych” soczewek kontaktowych.

Opadanie powieki mogą spowodować także wszelkie anomalie dotyczące gałki ocznej. Można wyróżnić wśród nich wrodzone małoocze lub wrodzone zaburzenia motoryki oka. Warto zaznaczyć, iż urazy mięśni okoruchowych oraz innych struktur znajdujących się w sąsiedztwie oka również mogą powodować wystąpienie ptozy. Strukturalne przyczyny opadania powieki mogą również leżeć w samej powiece. Może ona samoczynnie opadać, gdy jest opuchnięta, na przykład w wyniku zapalenia powieki w tym zapalenia brzegów powiek.

Ptozę mogą wywołać również nowotwory, takie jak guzy gałki ocznej lub powieki. Wynika to ze zmiany warunków anatomicznych w obrębie powieki górnej, które powodują jej opadanie.

 

Zmniejszona aktywność układu współczulnego

 

Ptoza może być również wynikiem porażenia mięśnia okoruchowego oraz wrodzonego lub nabytego zespołu Hornera. Są one związane z uszkodzeniem lub przerwaniem części włókien nerwowych układu współczulnego.

 

Przyczyny mięśniowe i nerwowo-mięśniowe

 

Najczęstszą chorobą dotyczącą połączeń nerwowo-mięśniowych jest miastenia (myasthenia gravis). Jest to choroba autoimmunologiczna, polegająca na zmniejszeniu przekazywania impulsów z zakończeń nerwów ruchowych do mięśni i w efekcie zwiększonej męczliwości mięśni. Wynikiem tej męczliwości jest również ptoza.

Ze względu na wysoki poziom aktywności metabolicznej mięśni okoruchowych zawierają one w sobie stosunkowo dużą liczbę mitochondriów, w których produkowana jest energia. Każda dysfunkcja mitochondriów może być również przyczyną opadania powieki na skutek niezdolności mięśni do wykonania skurczu.

Zespoły zwane dystrofiami mięśniowymi również mogą powodować opadanie powieki. Istotą tych zespołów jest zanik danej grupy mięśniowej. Przykładem może być DM1 (dystrofia miotoniczna typu 1), która często jest przyczyną ptozy. Ptozę może spowodować również miopatia, czyli osłabienie mięśni wynikające z nieprawidłowej funkcji włókien mięśniowych. Miopatie mogą się rozwijać na różnych podłożach patologicznych, lecz najczęściej ich przyczyną jest zapalenie danego mięśnia lub grupy mięśni.

 

Przyczyny związane z ośrodkowym układem nerwowym

 

Zarówno uszkodzenia w korze mózgu, jak i w jądrach podstawnych mogą objawiać się opadaniem powieki. Każdy pacjent zgłaszający się z powodu ptozy do okulisty powinien być także skonsultowany przez neurologa, aby wykluczyć dużą grupę potencjalnych przyczyn tego zaburzenia.

 

Wrodzone opadanie powieki

 

Jest to rzadko spotykana anomalia, która dotyczy niewielkiego odsetka noworodków, lecz może świadczyć o kilku schorzeniach wrodzonych. Dlatego jeśli po narodzinach obserwowane jest opadanie powieki, to dziecko powinno zostać dokładnie zbadane przez okulistę, nierzadko w konsultacji z neurologiem dziecięcym.

 

Leczenie opadania powieki (ptozy)

 

Sposób leczenia zależy w dużej mierze od przyczyny, która spowodowała ptozę. Jeśli opadanie powieki nie jest nasilone i nie przeszkadza w codziennym życiu, należy określić jego przyczynę i obserwować, czy nastąpi nasilenie. Najskuteczniejszym leczeniem najczęściej występującej formy ptozy, czyli tej spowodowanej dysfunkcją mięśnia dźwigacza powieki górnej, jest operacja chirurgiczna polegająca na napięciu tego mięśnia. W bardzo trudnych przypadkach, kiedy nie da się wykonać tej operacji, można niejako przywiązać powiekę do mięśni unoszących brwi. W takiej sytuacji to mięśnie czoła do pewnego stopnia zastępują mięsień dźwigacz powieki. Leczenie tego schorzenia jest bardzo ważne dla prawidłowego ostrego widzenia. Należy jednak pamiętać, że zabieg jest obarczony ryzykiem powikłań, do których należy utrata ruchu powieki oraz powiększenie szpary powiekowej skutkujące szybkim wysychaniem rogówki oka.