Nużeniec - pasożyt brzegu powiek

 

Nużeńce to mikroskopijne pajęczaki należące do rzędu roztoczy. Są pasożytami śródskórnymi bytującymi w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych ludzi i zwierząt. Odżywiają się lipidami, przesączem osocza krwi, martwymi komórkami naskórka i łojem skórnym. Na człowieku pasożytują dwa gatunki:

 

• nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) - osiągający długość ok. 300-400 μm,
• nużeniec krótki (Demodex brevis) - osiągający długość 250-280 μm.

 

 

Nużeńce charakteryzują się robakowatym kształtem ciała o zredukowanych odnóżach. Mają dobrze rozwinięty aparat ruchowy dzięki czemu potrafią przemieszczać się z prędkością 8-16 mm w ciągu doby. Przednia część ciała tkwi w tkance żywiciela, a pozostała wystaje na zewnątrz. Cały cykl rozwojowy trwa 3-4 tygodnie, a jego stadia obejmują kolejno postać: jaja, larwy, nimfy, protonimfy i dorosłego osobnika. Samica może znieść od 20 do 24 jaj. Nużeńce nie lubią światła dziennego dlatego zazwyczaj ich aktywność wzrasta nocą.

Nużeniec ludzki pasożytuje głównie w mieszkach włosowych rzęs i brwi oraz gruczołach łojowych Zeissa, nużeniec krótki w powiekowych gruczołach Meiboma. Innymi miejscami szczególnie narażonymi na atak nużeńców są: okolice nosa i kości jarzmowej, czoło, broda, szyja, kark, klatka piersiowa, ramiona, przewód słuchowy zewnętrzny.

Nużeńcem zakazić się można drogą kontaktową np. przez stosowanie wspólnych przyborów toaletowych, pościeli, ręczników czy kosmetyków ( pudrów, tuszy do rzęs) oraz przez kurz (w którym mogą znajdować się jaja). Ryzyko zakażenia wzrasta wraz z wiekiem. W większości przypadków zakażenie nużeńcem początkowo nie daje objawów. Dopiero w momencie obniżenia odporności rozwija się choroba nazywana nużycą (inaczej demodekozą). Również zaburzenia gospodarki lipidowej lub hormonalnej oraz chroniczny stres mogą zwiększać podatność na zakażenie.

 

Nużyca - Objawy

Objawy kliniczne zależą od gatunku nużeńca:

• nużeniec ludzki - powoduje przewlekłe zapalenie brzegów powiek. Nużeńce poruszając się w torebce rzęs mechanicznie drażnią cebulkę włosową. Wzrost pasożyta w mieszku włosowym powoduje przemieszczenie podstawy rzęsy i zmianę kierunku jej wzrostu. Może towarzyszyć temu świąt, złogi wokół podstawy rzęs i ich nadmierne wypadanie.
• nużeniec krótki - powoduje dysfunkcję gruczołów Meiboma poprzez mechaniczne zatkanie ich ujścia prowadząc do nadmiernego odparowywania filmu łzowego i objawów zespołu suchego oka.

 

Pozostałe objawy

 

• uczucie suchości, piasku w oczach,
• pieczenie i swędzenie oczu (szczególnie rano),
• łzawienie,
• łuski na brzegach powiek, złogi wokół podstawy rzęs (łupież cylindryczny),
• nawracające zapalenia brzegów powiek, gradówki, jęczmień, wypadanie rzęs,
• zmiany skórne, zaczerwienienie w obrębie twarzy,
• stan zapalny, ból, powstanie ropnia,
• swędzenie skóry w miejscu przebywania nużeńców,
• zaskórniki i wągry,
• ropiejące krosty.

 

Nużyca - Diagnostyka

Nużyca jest chorobą, która ze względu na początkowo niewielkie, łagodne objawy często mylona jest z innymi chorobami dermatologicznymi (trądzik, łojotokowe zapalenie skóry i mieszków włosowych) lub reakcją alergiczną.

By wykryć obecność nużeńca pobiera się kila rzęs, które ogląda się w dużym powiększeniu pod mikroskopem, szukając jaj lub dorosłych osobników.

 

Nużyca - Leczenie

Leczenie choć długotrwałe (co najmniej 2-3 miesiące) jest możliwe za pomocą preparatów osłabiających aktywność i spowalniających funkcje życiowe nużeńców.

Najbardziej popularnymi lekami stosowanymi w walce z nużeńcami są:

 

• 1-2% maść rtęciowa,
• 2% żel/maść metronidazolowa,
• maść erytromycynowa,
• maść siarkowa,
• 4% pilocarpina,
• 10% roztwór m-etylo-o-krotono-toluidyny,
• krotamition,
• olej kamforowy,
• 5% permeryna w kremie,
• 2,5% lub 1% żółty tlenek rtęci,
• 0,5-1% azotan srebra,
• 20% olejek herbaciany,
• 1% krem z metronidazolem.

W walce z nużeńcami bardzo istotna jest również odpowiednia higiena brzegów powiek usuwająca wszelkie zalegające na nich wydzieliny. Stosuje się głównie preparaty w postaci płynów, sprayu czy chusteczek, zawierające min.: łagodzący podrażnienia D-pantheol, sproszkowany sok z aloesu, składniki nawilżające, natłuszczające i wzmacniające barierę ochronną skóry. Czyszczenie powiek powinno poprzedzić ich wcześniejsze rozgrzanie ciepłymi okładami (przez 4-10 minut) i masaż (pozwoli to na upłynnienie zestalonej wydzieliny).

 

Alternatywne metody leczenia

Do przemywania okolic oczu możliwe jest także stosowanie mieszanek ziół o działaniu przeciwroztoczowym, przeciwpasożytniczym min.: tatarak zwyczajny, bylica piołun, glistnik jaskółcze ziele, wrotycz pospolity, imbir lekarski.

W przypadku występowania zespołu suchego oka zalecane jest także stosowanie kropli nawilżających. Wykazano również, że stosowanie rozcieńczonego olejku herbacianego lub w postaci szamponu czy żelu do mycia twarzy, ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne.

Dodatkowo zaleca się zażywanie doustnie sitosteroli, propolisu i wyciągu z jeżówki, pobudzających proces regeneracji, wzmacniających układ odpornościowy, działających przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i przeciwwysiękowo. Stosuje się również sulfacetamid , sterydy, antybiotyki i leki przeciwgrzybicze.

Leczenie, z racji tego, że jest długotrwałe, wymaga od pacjenta dużej cierpliwości oraz dyscypliny w ścisłym przestrzeganiu wszystkich zaleceń lekarskich.