Migrena a zaburzenia widzenia

Migrena to choroba występująca rodzinnie, częściej u kobiet (75%), charakteryzuje się nawrotowymi atakami bólów głowy o zróżnicowanej intensywności, czasie trwania i częstotliwości. Ból zazwyczaj jest jednostronny i towarzyszą mu nudności i wymioty. Mogą go poprzedzać zaburzenia neurologiczne, nastroju lub z nimi współwystępować. Objawy te nie muszą być obecne podczas każdego ataku.

Wg teorii neurowaskularnej (nerwowo-naczyniowa) migrena to pierwotny proces neurogenny charakteryzujący się nadmierną wrażliwością na bodźce komórek nerwowych kory mózgowej, szczególnie w obszarze potylicy. Towarzyszą mu wtórne zmiany w przepływie krwi przez naczynia krwionośne.

Spis treści:

1. Typy migreny
   • migrena zwykła (bez aury)
   • migrena klasyczna (z aurą)
   • klasterowe bóle głowy
   • inne postacie migreny
2. Objawy migreny
3. Diagnostyka migreny
4. Migrena - Zapobieganie
5. Migrena - Profilaktyka
6. Leczenie migreny

Typy migreny:

• migrena zwykła (bez aury) - charakteryzuje się bólem głowy z towarzyszącymi zaburzeniami czynności autonomicznego układu nerwowego np. bladość skóry, nudności. Nie występują objawy neurologiczne i okulistyczne spotykane w migrenie klasycznej. Objawami ostrzegawczymi są: zmiany nastroju, częste ziewanie, osłabiona koncentracja. Ból głowy rozpoczyna się w dowolnym punkcie czaszki, jest uderzający i pulsujący. Zwykle rozprzestrzenia się na połowę głowy, a niekiedy nawet na całą. Ból zlokalizowany za oczodołem może być mylony z chorobami oczu lub zatok. Podczas ataku, który może trwać od kilku godzin do jednego lub więcej dni, pojawia się światłowstręt i nadwrażliwość na dźwięki.
• migrena klasyczna (z aurą) - atak poprzedza aura wzrokowa, która trwa ok. 20 minut. Może obejmować jasne lub ciemne plamy, zygzaki, zniekształcenia typu mgiełki cieplnej, „efekt układanki”, skrzące się mroczki, widzenie tunelowe, mroczki przypominające fortyfikacje, które mogą się rozprzestrzeniać do niedowidzenia połowicznego jednoimiennego.
   
     
  Rozwój klasycznych mroczków w kształcie fortyfikacji i mroczków iskrzących podczas migreny z aurą.
  
  Rozwija się mały, jasny, pozytywny mroczek paracentralny, obwiedziony z jednej strony świetlistymi zygzakowatymi liniami (a). Po kilku minutach mroczek w kształcie fortyfikacji stopniowo się powiększa, a jego otwarta strona przesuwa się centralnie (b). Często jest on obwiedziony na wewnętrznej krawędzi przez obszar ubytku widzenia (mroczek negatywny-c). W miarę rozwoju mroczek zanim zniknie może się przesuwać w stronę skroniowego obwodu pola widzenia (d).
  Normalne widzenie powinno wrócić w ciągu ok. 30 minut. Objawy trwające dłużej prawdopodobnie świadczą o innym schorzeniu. Opisane objawy są typowe dla migreny, ale mogą być też spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi tętnic lub malformacją naczyniową w obrębie płatów potylicznych. Ból głowy pojawia się około 30 minut po aurze wzrokowej. Dotyczy zwykłe połowy czaszki po stronie przeciwnej do niedowidzenia połowicznego. Towarzyszą mu nudności i światłowstręt. Czasami ból może się nie pojawiać, ale może też być brutalny, bardzo silny i znacznie zróżnicowany pomiędzy atakami. Ubytki w polu widzenia mogą też być stałe - wówczas rozpoznanie migreny możliwe jest po wykluczeniu innych przyczyn.
• klasterowe bóle głowy (neurolagia migrenowa Hortona) - są odmianą migreny typowo występującą u mężczyzn w 4-5 dekadzie życia. Bóle te są związane z objawami ocznymi i początkowo mogą być błędnie diagnozowane jako problem okulistyczny. Objawami ze strony układu autonomicznego jest: łzawienie, nastrzyknięcie spojówek oraz wodnista wydzielina z nosa. Cechują się charakterystycznymi bólami głowy, którym towarzyszą zróżnicowane objawy ze strony układu autonomicznego występujące niemal codziennie przez kilka tygodni.
  Objawy klasterowych bólów głowy:
  Jednostronne, rozdzierające, ostre i głębokie bóle głowy o lokalizacji oczno - skroniowej rozpoczynają się dość nagle i trwają od 10 minut do 2 godzin, po czym szybko ustępują. Bóle te mogą występować wielokrotnie w ciągu doby, często o określonej porze, nierzadko ok. godziny 2 w nocy. Pacjenci z klasterowymi bólami głowy są niespokojni i pobudzeni. Po okresie napadów bólu może nastąpić długotrwała przerwa, trwająca nawet kilka lat. Klasterowe bóle głowy są również częstą przyczyną przejściowego lub utrwalonego pozazwojowego zespołu Hornera (względne zwężenie źrenicy, 1-2 milimetrowe opadnięcie powiek po stronie bólu głowy).
• inne postacie migreny:
  • migrena ogniskowa - charakteryzuje się przejściowymi zaburzeniami mowy, połowicznymi zaburzeniami czucia lub nawet ogniskowym niedowładem, które towarzyszą innym obawom migreny,
  • migrena siatkówkowa - charakteryzuje się ostrą, przejściową, jednostronną utratą widzenia,
  • migrena okoporażenna - charakteryzuje się nawrotowym, przejściowym porażeniem nerwu okoruchowego, które rozpoczyna się po wystąpieniu bólu głowy. Występuje rzadko i typowo zaczyna się przed 10 rokiem życia,
  • migrena rodzinna z niedowładem połowicznym (migrena hemiplegiczna) - charakteryzuje się niepełnym ustąpieniem ogniskowych objawów neurologicznych po ustąpieniu ataku migreny,
  • migrena podstawna - charakteryzuje się typową aurą migrenową, której towarzyszy drętwienie i mrowienie warg i kończyn (często obustronnie) oraz zaburzenia chodu i mowy, z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości. Występuje u dzieci.

Objawy migreny

Poza typowymi objawami związanymi z różnymi rodzajami migreny dodatkowo mogą występować:

• omamy wzrokowe np. w postaci zamglonej plamki, widzenia „falującego, jak rozgrzane powietrze”, błysków światła,
• zadrażnienie spojówkowe,
• porażenie nerwu III z porażeniem mięśni gałkoruchowych, opadnięciem powieki z zaostrzeniem odruchów źrenicznych lub z obecnością nieprawidłowych reakcji źrenic,
• tkliwość mięśni,
• zaburzenia rytmu serca,
• spadek lub wzrost ciśnienia tętniczego,
• po napadzie bólu przez 24 godziny może utrzymywać się np. uczucie zmęczenia, osłabienie, bóle mięśniowe, skłonność do irytacji.

Z migrenami wiąże się również większe ryzyko wystąpienia chorób: sercowo-naczyniowych i naczyń mózgowych (np. udar mózgu).

Diagnostyka migreny

Rozpoznanie choroby można postawić na podstawie:

• wywiadu zebranego od pacjenta,
• pełnego badania neurologicznego,
• badania okulistycznego obejmującego badanie w lamie szczelinowej, wziernikowanie dna oka, badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• w przypadku nietypowych objawów wykonuje się badania obrazowe (TK, MRI),
• badań laboratoryjnych (OB, CRP), które wykonuje się by wykluczyć olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnicy skroniowej.

Migrena - Zapobieganie

Zapobieganie polega na eliminowaniu warunków i czynników mogących wywołać atak migreny takich jak:

• stres,
• niewystarczająca lub nadmierna ilość snu,
• urazy głowy, choroby zakaźne, zmęczenie, wysiłek fizyczny,
• choroba lokomocyjna,
• zmiany hormonalne związane z krwawieniem miesiączkowym, jajeczkowaniem lub ciążą,
• stosowne leki np. doustne leki antykoncepcyjne lub leki rozszerzające naczynia krwionośne,
• palenie tytoniu,
• zbyt silne światło lub światło fluorescencyjne,
• intensywne zapachy np. perfum,
• działanie zimna np. spożywanie lodów,
• zmiany pogody,
• niektóre pokarmy: kofeina, alkohol, czekolada, słodziki (aspastam, sacharyna), owoce cytrusowe, sery, rodzynki, jogurt, śmietana, awokado,
• długie przerwy między posiłkami.

Migrena - Profilaktyka

Profilaktyka jest wskazana, jeśli częstotliwość i/lub intensywność ataków przekracza próg tolerancji pacjenta. Zapobiegawczo możliwe jest stosowanie: B-blokerów, blokerów kanału wapniowego, amitryptylinę, klonidynę, pizotifen i małe dawki aspiryny.

Leczenie migreny

Nie ma leku umożliwiającego całkowite wyleczenie migreny. Leczenie polega na stosowaniu środków farmakologicznych pozwalających na złagodzenie i skrócenie czasu trwania objawów oraz zmniejszenie częstotliwości występowania ataków choroby. Leczenie ostrego ataku migreny może polegać na podawaniu zwykłych środków przeciwbólowych (aspiryna, analogi kodeiny, paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne), a jeśli to konieczne – leków przeciwwymiotnych, takich jak metoklopramid. Leczenie środkami przeciwbólowymi najbardziej skuteczne jest, gdy rozpocznie się je w ciągu 15 minut od pojawienie się bólu, kiedy jego nasilenie nie jest jeszcze duże. Leki jak sumatryptan i winian ergotaminy stosuje się u pacjentów nieodpowiadających na leki przeciwbólowe.

Migrena to uciążliwa choroba, w której bardzo istotne jest zidentyfikowanie czynników mogących wywołać jej atak i unikanie ich. W walce z nią pomocne może okazać się także stosowanie odpowiednich technik relaksacyjnych czy psychoterapeutycznych.