Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

Bardzo często, podczas rutynowego badania wzroku wykonuje się dodatkowo pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, którego poziom zależy od równowagi pomiędzy wytwarzaniem, a odpływem cieczy wodnistej oka. Ciśnienie w gałce ocznej bada się sprawdzając jej naprężenie lub napięcie przez ucisk zewnętrznej ściany podczas badania:

• metodą impresyjną (wgłębiającą) przy użyciu tonometru Schiotza,
• metodą aplanacyjną (spłaszczającą):
  • przy użyciu tonometru Goldmanna,
  • przy użyciu tonometru bezkontaktowego,
• metodą palpitacyjną.

Metoda impresyjna (wgłębiająca)

Jej działanie polega na odkształceniu się rogówki pod wpływem ucisku na nią metalowego trzpienia (o określonym ciężarze) połączonego ze skalą. Gdy wewnątrz oka panuje wysokie ciśnienie, opór rogówki jest większy i trzpień powoduje niewielkie jej odkształcenie. Przy niskim ciśnieniu, gdy oko jest miękkie, trzpień pod wpływem ciężaru dużo bardziej odkształca rogówkę. Badanie tą metodą wykonuje się za pomocą tonometru Schiotza, który ustawia się pionowo u leżącego pacjenta na wcześniej znieczulonej rogówce. W metodzie tej mogą wystąpić błędy pomiarowe wynikające z różnic w sztywności ścian gałki ocznej, np. u osób starszych ściany gałki ocznej są bardziej sztywne, co może dawać zawyżone wyniki pomiaru. Natomiast choroba Gravesa-Basedowa i wysoka krótkowzroczność cechuje się bardziej elastycznymi ścianami gałki ocznej, dając fałszywie zaniżone wyniki pomiaru.
 

Metoda aplanacyjna (spłaszczająca)

Rogówka ulega spłaszczeniu pod wpływem określonej siły i mierzy wielkość spłaszczenia. Służy do tego tonometr Goldmanna, który działa w oparciu o tzw. regułę Imberta-Ficka mówiącą, że ciśnienie panujące wewnątrz kuli jest równe sile potrzebnej do jej spłaszczenia, podzielonej przez wielkość powierzchni spłaszczenia. W tonometrze aplanacyjnym Goldmanna powierzchnia spłaszczenia rogówki jest stała, a wysokość ciśnienia śródgałkowego określa siła użyta do jej spłaszczenia. Badanie wykonuje się za pomocą lampy szczelinowej, przykładając do rogówki (wcześniej znieczulonej i zabarwionej fluoresceiną) końcówkę tonometru. Zniekształcenie powierzchni rogówki lub jej obrzęk zmniejsza wiarygodność pomiaru. Przyjmuje się średnią wartość grubości rogówki 520 μm. Gdy rogówka jest grubsza wynik jest zawyżony, gdy cieńsza, zaniżony.


 

Tonometria bezkontaktowa

Zasadę aplanacji wykorzystuje się również w tonometrii bezkontaktowej - gdzie centralna część rogówki spłaszczana jest przez podmuch powietrza. Wartość ciśnienia wyliczana jest na podstawie czasu potrzebnego do spłaszczenia powierzchni rogówki (dokonuje się kilkukrotnego pomiaru uzyskując wynik uśredniony). Gwałtowny podmuch powietrza wywołuje często odruch napinania mięśnia okrężnego oka i przymykanie powieki powodując tym samym wzrost ciśnienia wewnątrzgalkowego przez co pomiar nie jest zbyt dokładny.

Badanie palpitacyjne

Innym sposobem pozwalającym orientacyjnie ocenić ciśnienie wewnątrzgałkowe jest badanie palpitacyjne polegające na delikatnym naprzemiennym uciskaniu oka palcami (pacjent nie zamykając oczu patrzy w dół, osoba badająca układa palce wskazujące na górnej powiece). Tym sposobem można porównać napięcie obu gałek ocznych oraz potwierdzić lub wykluczyć podejrzenie ataku ostrej jaskry (ostrego zamknięcia kąta przesączania) powodującego gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.
 

Prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe

Prawidłowe wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego u osób zdrowych mieszczą się w zakresie 10–21 mm Hg. Ciśnienie wewnątrzgałkowe zmienia się w ciągu doby. Fizjologicznie wahania ciśnienia mogą wynosić od 2 do 6 mmHg. Najwyższe wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego obserwuje się nad ranem. Aby ocenić skuteczność terapii obniżającej ciśnienie, wykonuje się tzw. krzywą dobową ciśnienia, polegającej na wykonaniu wielokrotnych pomiarów w ciągu doby. Duże dobowe wahania ciśnienia w oku mają wpływ na powstawanie mroczków w polu widzenia.

Wszelkie odstępstwa od normy wymagają konsultacji okulistycznej. Szczególnie groźne może okazać się podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, Niskie ciśnienie może występować min, w: stanach zapalnych naczyniówki, cukrzycy, zaniku gałki ocznej, po urazach itp.
 

Przyczyny wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego

Ciecz wodnista, wypełniająca przednią i tylną komorę oka, produkowana jest przez nabłonek rzęskowy (w ilości około 2 milimetrów sześciennych na minutę), skąd przez otwór źreniczny przepływa do komory przedniej i jest odprowadzana przez kąt przesączania (kąt pomiędzy rogówką a tęczówką) do zatoki żylnej twardówki. Jego zwężenie, nieprawidłowości anatomiczne lub uszkodzenie powoduje, że ciecz wodnista odpływa w zmniejszonej ilości, a ciśnienie wewnątrzgałkowe wzrasta.

Do wzrostu ciśnienia może prowadzić również nadprodukcja cieczy wodnistej przez ciałko rzęskowe. Warunkiem prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego jest zarówno prawidłowa produkcja cieczy wodnistej przez nabłonek rzęskowy, jak i prawidłowa szybkość odpływu cieczy przez kat przesączania.

Czynnikami związanymi z wystąpieniem nadciśnienia, podobne jak w jaskrze, są :

• zbyt małe wydzielanie cieczy wodnistej (zaburzenie równowagi między wydzielaniem, a jej odprowadzaniem),
• przyjmowanie niektórych leków (skutki uboczne leków sterydowych),
• urazy oka (nadciśnienie może pojawić się nawet kilka miesięcy lub lat od wystąpienia urazu),
• choroby oczu (np. zespół eksfoliacji, choroba rogówki, zespół rozproszonego barwnika).

Ryzyko wystąpienia nadciśnienia ocznego jest większe u osób:

• po 40 roku życia,
• mających w rodzinie przypadki nadciśnienia ocznego lub jaskry,
• z cieńszą rogówką.

Dodatkowe badania przy wysokim ciśnieniu wewnątrzgałkowym

Stwierdzenie, że mamy do czynienia z nadciśnieniem ocznym wymaga potwierdzenia przez dodatkowy pomiar ciśnienia innym aparatem lub inną metodą. Utrzymujące się przez dłuższy czas nieleczone wysokie ciśnienie niszczy włókna nerwu wzrokowego, co skutkuje zwężeniem pola widzenia, a ostatecznie nieodwracalną utratą widzenia.

Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe jest głównym czynnikiem rozwoju jaskry w związku z tym wymaga ścisłej, regularnej kontroli oraz przeprowadzenia dodatkowych badań m.in.:

• pachymetrii - badanie grubości rogówki. Rogówka grubsza (powyżej 600 μm) powoduje zawyżenie pomiaru tonometrii o 2-3 mm Hg, cieńsza niż 500 μm, zaniża pomiar.
• gonioskopii - badanie kąta przesączania. Pozwala ocenić drogi odpływu cieczy wodnistej za pomocą specjalnej soczewki - gonioskopu (w dużym powiększeniu, przy użyciu lampy szczelinowej). Dzięki niej możliwe jest różnicowanie jaskry otwartego, szerokiego - czy wąskiego, zamkniętego kąta przesączania.
• oceny dna oka (w tym tarczy nerwu wzrokowego) - w przebiegu jaskry dochodzi do powiększenia zagłębienia i zblednięcia tarczy nerwu wzrokowego. Ocenia się wielkość zagłębienia fizjologicznego (stosunek średnicy zagłębienia do średnicy tarczy tzw. współczynnik c/d). Zanik komórek nerwowych siatkówki poprzedza pojawienie się zmian w obrębie tarczy nerwu wzrokowego. Oceny dna oka dokonuje się za pomocą: oftalmoskopu (wziernik), funduskamery (w świetle rozproszonym), koherentnej tomografii optycznej (OCT), skaningowego polarymetru laserowego (GDx), skaningowej tomografii laserowej. Zmianami mogącymi sugerować jaskrę są: bagnetowate ugięcia naczyń, krwotoczki natarczkowe, powiększona wartość c/d, różnica wartości c/d miedzy oczami powyżej 0,2, przewężenie pierścienia nerwowo-siatkówkowego (pas tkanki położony między granicami zagłębienia i tarczy nerwu wzrokowego).
• perymetrii - badanie pola widzenia. Ograniczenie pola widzenia wynika z uszkodzenia włókien nerwowych tarczy nerwu wzrokowego. W jaskrze, stopniowa utrata pola widzenia prowadzi od jego obwodowego zaniku (widzenie lunetowe), aż do całkowitej ślepoty.

Leczenie nadciśnienia ocznego

W leczeniu nadciśnienia ocznego stosuje się leki (krople) obniżające jego poziom. Bardzo istotne jest ich ścisłe przyjmowanie zgodnie z zaleceniami lekarza ponieważ ich nieprawidłowe stosowanie może prowadzić do dalszego wzrostu ciśnienia ocznego.

Wskazaniem do leczenia są takie objawy jak: ból oczu, zamglone widzenie, stopniowy wzrost ciśnienia ocznego, widzenie aureoli wokół przedmiotów (niekiedy lekarze decydują się na wprowadzenie leczenia farmakologicznego dopiero w momencie gdy dostrzegą pierwsze objawy uszkodzenia nerwu wzrokowego).

Nadciśnienie oczne może łączyć się z poważnymi konsekwencjami, dlatego bardzo ważne jest odpowiednio wczesne jego wykrycie i regularne monitorowanie.

Podobne artykuły:

Badanie pola widzenia

Czytaj dalej

Aparaty do badania wzroku - 18 urządzeń

Czytaj dalej

Badanie dna oka

Czytaj dalej