Wpływ stosowania leków na narząd wzroku

Uszkodzenia narządu wzroku - wszystkich lub poszczególnych jego elementów - mogą być wynikiem działania wielu leków stosowanych zarówno miejscowo, jak i ogólnie. Niektóre z nich działają wielostronnie, inne mogą wybiórczo uszkadzać poszczególne tkanki oka. Poniżej zestawiono leki mające największy wpływ na narząd wzroku oraz opisano możliwe efekty uboczne ich stosowania.

   

Lek	Możliwe efekty uboczne
Leki sercowo-naczyniowe
Amiodaron - stosowany w chorobie niedokrwiennej i w leczeniu zaburzeń rytmu serca	W większości przypadków obustronne zmiany w obrębie rogówki - delikatne, biało-żółto-brązowe złogi w nabłonku rogówki układające się w łukowate linie kształtem przypominające kocie wąsy, skrzydła motyla lub linie pola magnetycznego. Zmiany te znikają po odstawieniu leczenia preparatem. Objawy subiektywne: światłowstręt, pieczenie, widzenie kół tęczowych wokół źródeł światła. Nie stwierdza się pogorszenia widzenia. Chorzy mogą skarżyć się na suchość oczu. Mogą też występować przebarwienia powiek, odkładanie się centralnie pod torebką soczewki złogów, neuropatia nerwów wzrokowych, obustronny obrzęk tarczy nerwu wzrokowego połączony z pogorszeniem widzenia, a w niektórych przypadkach z zaniewidzeniem.
Antagoniści receptorów B – B-adrenolityki	Mogą powodować zespół suchego oka oraz zmniejszenie wydzielania łez.
Antykoagulanty - leki przeciwzakrzepowe	Długotrwałe leczenie może powodować wylewy podspojówkowe oraz do siatkówki. Rzadko spontaniczne krwawienie do komory przedniej po leczeniu heparyną.
Glikozydy nasercowe (naparstnica) - pobudzają pracę serca, zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego, jednocześnie obniżają częstość tego skurczu.	Zaburzenia widzenia barw, wrażenie 'zamieci śnieżnej”, błyski przed okiem, dolegliwości związane z zamazywaniem obrazu, trudności z fiksacją, czytaniem. Objawy obiektywne: zaburzenia źreniczne, oczopląs, światłowstręt, zapalenie spojówek, możliwe toksyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego, silny ból i błyski przy ruchu gałek. Po odstawieniu leku objawy mijają.
Doustne preparaty antykoncepcyjne
	Możliwymi powikłaniami są zakrzepy i zatory naczyń siatkówki (rzadko), zapalenia nerwu wzrokowego, przypadki zapalenia plamki, powstanie zaćmy, zapalenia okołonaczyniowe w wylewami krwi do ciała szklistego, pojedyncze przypadki zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego oraz zmiany w sekrecji resekcji łez.
Leki przeciwreumatyczne
Chlorochina i hydroxychlorochina	Powikłaniami okulistycznymi związanymi z lekami z tej grupy są zmiany subiektywne: światłowstręt, zaburzenia widzenia barwnego, upośledzenie akomodacji, mroczki centralne, zawężenie pola widzenia. W rogówce dochodzi do odkładania się złogów najczęściej podnabłonkowo w postaci białawo-żółtawych ziarnistości układających się w linie, niepowodujące pogorszenia widzenia. Zmiany w siatkówce następują później niż w rogówce, występują zazwyczaj w okolicy plamki w postaci pierścieniowatych ognisk odbarwień i przebarwień, objawiają się zniesieniem refleksu plamki czy też „okiem bawolim”. Dochodzi także do zmian zwyrodnieniowych na obwodzie siatkówki, zwężenia światła naczyń siatkówkowych, a nawet do zaniku nerwu wzrokowego.
Preparaty złota	W przypadku dłuższego leczenia pozajelitowego odkładanie się drobnych punktowych złogów w rogówce i w centralnie położonej przedniej części torebki soczewki. Nie wpływa to na pogorszenie ostrości wzroku.
Penicylamina	Może powodować powstawanie idiopatycznej miastenii, a co za tym idzie wystąpienie dwojenia i opadania powiek.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne:
Indometacyna	Punkcikowate odkładanie się złogów w nabłonku rogówki, przypominające zmiany po leczeniu amiodaronem. Możliwe zmiany barwnikowe w plamce.
Ibuprofen	Pojedyncze przypadki niedowidzenia toksycznego po leczeniu ibuprofenem. Objawy: pogorszenie widzenia, dyschromatopsje oraz mroczki centralne i paracentralne w polu widzenia.
Kortykosteroidy – leki steroidowe
	Przy dłuższym stosowaniu podwyższają ciśnienie śródgałkowe (jaskra pokortyzonowa). Istnieje też termin „posteroidowe zwyżki ciśnienia śródgałkowego” wywołane utrudnieniem odpływu cieczy wodnistej. Z lekami steroidowymi łączyć się może także zaćma podtorebkowa tylna, występująca zazwyczaj obustronnie i dotycząca najgłębszych warstw korowych z czasem prowadząca do pogorszenia ostrości widzenia.
Leki antybakteryjne
Leki przeciwgruźlicze:
Etambutol	Ma toksyczny wpływ na nerw wzrokowy. Może wystąpić pogorszenie widzenia, ubytki centralne lub obwodowe w polu widzenia, zaburzenia widzenia barw (szczególnie w osi czerwono-zielonej), mroczek centralny. Zmiany występują obustronnie.
Izoniazyd	Pogorszenie ostrości wzroku, zaburzenia widzenia kolorów oraz zapalenie i zanik nerwu wzrokowego.
Rifampicyna	Przekrwienia spojówek, sekrecja leku do łez wywołuje barwienie soczewek kontaktowych na pomarańczowo.
Streptomycyna	Może wywołać: oczopląs, porażenie mięśni zewnętrznych oczu, zaburzenia widzenia barwnego, zapalenie okołożylne naczyń siatkówki, zapalenie toksyczne nerwu wzrokowego.
Inne antybiotyki:
Penicyliny	Alergiczne odczyny w obrębie spojówek i powiek objawiające się przekrwieniem i obrzękiem. W pojedynczych przypadkach działanie neurotoksyczne objawiające się polekowym zapaleniem nerwu wzrokowego, krótkowzrocznością czy zezem.
Teracykliny	Objawy oczne występują rzadko, po przewlekłym stosowaniu i mogą dotyczyć obrzęku tarczy nerwu wzrokowego i wtórnego pogorszenia widzenia, przejściowa krótkowzroczność, odkładanie złogów w obrębie spojówki.
Sulfonamidy	Reakcje alergiczne spojówek i powiek, przemijająca krótkowzroczność.
Chloramfenikol	Po dłuższym leczeniu może wystąpić uszkodzenie nerwu wzrokowego początkowo objawiając się mroczkiem centralnym.
Metronidazol	Po dłuższym stosowaniu pogorszenie widzenia, światłowstręt. Możliwe zapalenie nerwów wzrokowych czy wymuszone napady ruchów rotacyjnych gałek ocznych.
Leki przeciwnowotworowe
Tamoksyfen	Powierzchniowe złogi w rogówce nie pogarszające widzenia, złogi wewnątrzsiatkówkowe, umiejscowione w okolicy plamki, torbielowaty obrzęk plamki prowadzący do pogorszenia widzenia, obrzęk tarczy i zapalenie nerwu wzrokowego.
Fluorouracyt	Zapalenie spojówek, światłowstręt, erozje rogówek, obrzęk powięzi i okostnej oczodołu, podwinięcie powieki.
Leki neuropsychotropowe
Leki przeciwparkinsowe	Mogą rozszerzać źrenice powodując zamglone widzenie i porażenie akomodacji, zwiększając ryzyko ostrego napadu jaskry, powodować przejściową krótkowzroczność (w leczeniu bromokryptyną), zmniejszoną produkcję łez.
Leki przeciwdepresyjne i psychotropowe:	W związku ze zmniejszoną produkcją łez mogą powodować wystąpienie licznych objawów suchego oka: pieczenie, uczucie ciała obcego w oku, ból, światłowstręt.
Chloropromazyna	Może powodować przebarwienia spojówek i powiek miejsc eksponowanych na światło słoneczne, odkładanie się żółto-brązowych złogów w spojówkach i rogówce, a także brunatnych złogów na przedniej powierzchni torebki soczewki. Możliwe pojedyncze przypadki retinopatii barwnikowej.
Tiorydazyna	Gromadzenie się leku wywołuje objaw retinopatii barwnikowej, może wystąpić pogorszenie widzenia, upośledzenie widzenia zmierzchowego i zaburzenia widzenia barw.
Związki bromu	Przy wysokich dawkach możliwe zaburzenia widzenia barwnego, światłowstręt, dwojenie, zaburzenia w postrzeganiu wielkości przedmiotów (makropsje i mikropsje).
Barbiturany	Mogą być przyczyną zaburzeń widzenia i podwójnego widzenia, alergicznych reakcji w obrębie spojówek.
Amitryptylina	Stosowana w wysokich dawkach może powodować porażenie mięśni oka oraz ostry napad jaskry poprzez zamknięcie kąta przesączania.
Leki przeciwdrgawkowe:
Fenytoina	Może wywoływać oczopląs, podwójne widzenie, zez, halucynacje wzrokowe, a w pojedynczych przypadkach zaćmę.
Karbamazepina	W pojedynczych przypadkach porażenie mięśni oka oraz wymuszone okrężne ruchy gałek ocznych.

   

Przykładowy objaw zażywania leków to ...

   

Zaćma posteroidowa
źródło - Reviewofcontactlenses.com

  
   

Na co zwracać uwagę przy zażywaniu leków?

Opisane działania uboczne w/w leków, u niektórych pacjentów mogą w ogóle nie występować, u innych natomiast powodować efekt toksyczny będący wskazaniem do przerwania leczenia.

Należy pamiętać, że prawie każdy lek stosowany miejscowo lub ogólnie może wywoływać zmiany w różnych elementach narządu wzroku. Dlatego bardzo istotne jest informowanie lekarza o dotychczas zażywanych lekach (wielkość i częstotliwość zażywanych dawek, czas od którego rozpoczęło się leczenie, czas wystąpienia niepożądanych objawów). Lekarz przepisując dany lek powinien uważać, by efekt toksyczny i skutki uboczne jego stosowania nie przewyższyły działania leczniczego i każdorazowo poinformować pacjenta o możliwości wystąpienia działań niepożądanych.